Toespraak voor de Conferentie over de Complementariteit tussen Man en Vrouw

Beste zusters en broeders,

Ik groet u van harte. Ik dank Kardinaal Müller voor zijn woorden waarmee hij onze bijeenkomst heeft geopend. Ik zou om te beginnen een overweging over de titel van uw conferentie willen delen. U moet toegeven dat “complementariteit” niet gemakkelijk van de tong glijdt! Het is echter een woord waarin vele betekenissen zijn samengeperst. Het verwijst naar situaties waarin het ene een gebrek in het andere vervult, er iets aan toevoegt of compleet maakt. Maar complementariteit is veel meer dan dat. Voor christenen ligt de diepste betekenis ervan vervat in de eerste Brief aan de Korintiërs, waarin de heilige Paulus ons meedeelt dat de Geest ieder van ons verschillende gaven heeft geschonken zodat, net zoals de onderdelen van het menselijk lichaam samenwerken voor het welzijn van het geheel, ieders gaven samen kunnen zorgen voor het welzijn van ieder (vg. 1 Kor. 12). Bezinning op “complementariteit” is niets anders dan het overwegen van de dynamische harmonieëen in het hart van de gehele Schepping. Dat is een groot woord, harmonie. Alle complementariteit is door onze Schepper gemaakt, dus de Schrijver van de harmonie bereikt die harmonie.

Het is passend dat u hier bijeen bent gekomen op deze internationale conferentie om de complementariteit van man en vrouw te onderzoeken. Deze complementariteit is de basis van huwelijk en gezin. Het gezin dat op het huwelijk is gebouwd is de eerste leerschool waarin we de gaven van onszelf en van anderen leren waarderen, en waar we de kunst van het samenleven onder de knie beginnen te krijgen. Voor de meesten van ons is het gezin de belangrijkste plaats waar we naar grootsheid kunnen streven wanneer we ons volle vermogen tot deugd en naastenliefde proberen te verwerkelijken. Tegelijkertijd, zoals we weten, ontstaan er spanningen in het gezin: tussen egoïsme en onbaatzuchtigheid, redelijkheid en passie, vluchtige verlangens en langetermijndoelen. Maar gezinnen bieden ook een raamwerk om die spanningen op te lossen. Dit is belangrijk. Als we het in deze context over de complementariteit tussen man en vrouw hebben, laten we die uitdrukking dan niet verwarren met het simplistische idee dat alle rollen en verbanden van de twee geslachten vastliggen in één enkel statisch patroon.  Complementariteit zal vele vormen aannemen wanneer elke man en vrouw zijn of haar eigen unieke bijdragen levert aan hun huwelijk en aan de opvoeding van hun kinderen – zijn of haar persoonlijke rijkdom, persoonlijk charisma. Complementariteit wordt een grote rijkdom. Het is niet alleen iets goeds maar het is ook prachtig.

We weten dat het huwelijk en het gezin tegenwoordig in crisis verkeren. We leven nu in een cultuur van het tijdelijke, waarin steeds meer mensen het huwelijk als openbare toewijding simpelweg opgeven. Deze revolutie van manieren en moraliteit vond vaak plaats onder de vlag van vrijheid, maar het heeft in feite voor geestelijke en materiële verwoesting gezorgd voor ontelbare mensen, vooral de armsten en meest kwetsbaren.

Er is steeds meer bewijs dat het verdwijnen van de huwelijkscultuur samenhangt met toenemende armoede en een reeks andere sociale problemen die buiten verhouding veel de vrouwen, kinderen en ouderen treffen. Het zijn steeds zij die het meest te lijden hebben van deze crisis.

De crisis van het gezin heeft geleid tot een ecologische crisis, want het sociale milieu heeft net als de natuur bescherming nodig. En hoewel de mens de noodzaak heeft leren begrijpen om de omstandigheden die onze natuurlijke omgeving bedreigen te erkennen, zijn we trager om te herkennen dat ons kwetsbare sociale milieu ook bedreigd wordt, trager in onze cultuur, en ook in onze Katholieke Kerk. Daarom is het van essentieel belang om een nieuwe menselijke ecologie te bevorderen.

Het is nodig om eerst de belangrijkste pilaren van een natie te bevorderen: haar niet-matiriële goederen. Het gezin is de basis van samenleven en een geneesmiddel tegen maatschappelijke versplintering. Kinderen hebben het recht op te groeien in een gezin met een vader en een moeder die een geschikte omgeving voor de ontwikkeling en emotionele groei van het kind kunnen creëren. Daarom benadrukte ik in de Apostolische Exhortatie Evangelii Gaudium dat de bijdrage van het huwelijk aan de maatschappij “onmisbaar” is; dat het “de emotionaliteit en de toevallige behoeften van het koppel” overstijgt (n. 66). En daarom ben ik u dankbaar om de nadruk van uw conferentie op de voordelen die het huwelijk aan kinderen, de echtgenoten zelf, en de maatschappij kan geven.

In deze dagen, waarin u de schoonheid van de complementariteit tussen man en vrouw in het huwelijk gaat overwegen, spoor ik u aan om nog een andere waarheid over het huwelijk aan te dragen: dat de blijvende toewijding aan solidariteit, trouw en vruchtbare liefde een antwoord is op de diepste verlangens van het menselijk hart. Ik spoor u aan om vooral de jonge mensen in gedachten te houden, die onze toekomst vertegenwoordigen. Wijdt uzelf toe, zodat onze jongeren zichzelf niet verliezen aan het giftige milieu van het tijdelijke, maar juist revolutionairen zullen zijn, met de moed om ware en blijvende liefde te zoeken, tegen de algemene stroom in.

Trap niet in de valkuil van politieke belangen. Het gezin is een antropologisch feit – een sociaal en cultureel feit. We kunnen het niet kwalificeren op basis van ideologische noties of concepten die slechts op een enkel moment in de geschiedenis van belang zijn. We kunnen niet aan conservatieve of progressieve noties doen. Gezin is gezin. Dat kan niet door ideologische noties worden bepaald. Het gezin bestaat op zichzelf. Het is op zichzelf een kracht.

Ik bid dat uw conferentie een inspiratie mag zijn voor allen die het verbond tussen man en vrouw in het huwelijk willen ondersteunen en versterken als een uniek, natuurlijk, fundamenteel en prachtig goed voor personen, gemeenschappen en hele maatschappijen.

Ik wil in overeenstemming met de wensen van de Heer bevestigen dat ik in september 2015 naar Philadelphia zal gaan voor de Wereldontmoeting van Gezinnen. Dank u voor uw gebeden waarmee u mijn dienstwerk aan de Kerk steunt. Ik zegen u vanuit mijn hart.