Het probleem Medjugorje

Er is al jaren een discussie over het fenomeen van de zogenaamde ‘Mariaverschijningen’ in Medjugorje: verschijnt de Moeder van God werkelijk aan de zieners uit Medjugorje? Of zijn de visioenen parapsychologische producten van het onderbewuste van de zieners? Is het bedrieglijke manipulatie of zelfs het bedrog van boze machten? Er wordt gesproken over plannen van het Vaticaan om het fenomeen Medjugorje door commissie te laten bestuderen. Regina Einig vraagt de voorzitter van de Duitse Vereniging voor Mariologie en onderwijzer in Dogmatiek en Patrologie, professor Manfred Hauke.

Wat is de theologische betekenis van Mariaverschijningen?

Verschijningen van de Moeder van God vallen onder het charisma van de profetie, waarin het onkenbare werk van de Geest van God tot uitdrukking komt. Paulus zegt: “Blus de Geest niet uit, kleineer de profetische gaven niet” (1 Tess 5, 19-20). Het boek Spreuken legt al uit: “Waar het visioen ontbreekt, verwildert het volk” (Spr 29, 18). Volgens Thomas van Aquino worden de profetische openbaringen na de tijd van de apostelen niet meer gegeven om het geloof te verspreiden, maar om het menselijk handelen te beïnvloeden. In de theologie wordt in dit verband gesproken over ‘privé-openbaringen’, voor zover het meegedeelde niet tot de algemene en publieke openbaring behoort die met de apostolische tijd is afgesloten. ‘Privé’ betekent hier het zien door één enkele persoon, een groep of soms, in bijzondere situaties, ook een hele kerk. De ‘privé-openbaringen’ of, beter, profetische openbaringen helpen ons de “tekenen van de tijd” (Luc 12, 56) te herkennen en ernaar te handelen. Volgens Paus Benedictus XVI houdt de erkenning van een privé-openbaring door de plaatselijke bisschop geenszins een geloofsplicht (fides divina) in de strikte zin in, maar het feit dat men een puur menselijk geloof (fides humana) kan hebben in de vastgestelde verschijningen. Geen enkele katholiek is ook verplicht te geloven dat de Moeder van God in Lourdes en Fatima is verschenen; maar de Kerk verklaart dat de berichten over de verschijningen geloofwaardig zijn en dat een katholiek erin mag geloven en een daaraan verbonden spiritualiteit mag uitdrukken. Ja, de Kerk heeft zelfs gedenkdagen aan de liturgische kalender toegevoegd en bijpassende Misformulieren uitgegeven. Profetische openbaringen zijn geen standaard onderdeel van het Christelijk leven, maar eerder een uitzondering: “Gelukkig zij die zonder gezien te hebben toch tot geloof komen” (Joh 20, 29). De Catechismus van de Katholiek Kerk zegt met de heilige Johannes van het Kruis: “In [Jezus Christus] zegt Hij alles en er zal geen ander woord zijn dan dat. “Daarom zou degene die nu God wil ondervragen of een visioen of openbaring wenst, niet alleen een dwaasheid begaan, maar hij zou God ook een belediging aandoen, omdat hij zijn ogen niet geheel en al op Christus vestigt zonder iets anders of iets nieuws te wensen”” (CKK 65).

Is het mogelijk dat er verschijningen zijn die de mens iets meedelen dat niet uit zijn eigen psyche stamt?

Volgens een wijdverbreide theorie die tot op Karl Rahner teruggaat zijn alle verschijningen ‘ingebeelde visioenen’. Volgens die theorie heeft de inhoud van de ‘verschijning’ een psychologische oorsprong, ook als die door een Goddelijke daad mogelijk gemaakt is. God werkt niet rechtstreeks in deze wereld, alleen door geschapen tussenwegen (in het bijzonder door de menselijke geest). Met andere woorden: of iemand een kabouter, zijn eigen schoonmoeder of de Maagd Maria in een visioen heeft gezien, hangt van een subjectieve psychische toestand af, van onbewuste mentale automatismen en niet van objectieve gegevens die de mens van buiten tegemoetkomen. Zo’n theorie kan uiteindelijk geen vragen stellen over de authenticiteit van Mariaverschijningen. Daar is tegenin te brengen dat het niet haalbaar is de rechtstreekse invloed van God op deze wereld intellectueel niet uit te sluiten, omdat dan de schepping uit het niets, die alleen op God Zelf teruggaat, onmogelijk zou zijn. Daarnaast zijn er zonder twijfel waargenomen gebeurtenissen waarbij de inhoud van wat gezien werd van een buitenmentale ervaring komt: bijvoorbeeld, bij de Mariaverschijningen in Knock in Ierland in 1879 zagen 15 mensen Maria met andere heiligen en een altaar in de stromende regen; de plek waar de heiligen stonde bleef desondanks droog. Zo’n gebeurtenis is niet uit te leggen door middel van Rahner’s subjectivistische voorstel. We moeten altijd de subjectieve factor in gedachten houden: zelfs in echte openbaringen kunnen fouten sluipen als de menselijke verbeelding iets toevoegt of als een uitspraak verkeerd wordt begrepen. En dan is er natuurlijk het fenomeen van morbide fantasieën, of de mogelijkheid van bedrog. Als die zijn uitgesloten blijft voor de uitleg van de verschijningen de studie van de buitenmentale oorsprong over: het ingrijpen van God en hemelse personen, of in plaats daarvan kwade machten.

Welke soorten visioenen of verschijningen kunnen worden onderscheiden?

Volgens de theologische definitie betekent ‘verschijning’ het ingrijpen van een hemels wezen, ervaren met de zintuigen of door de verbeelding. Het idee ‘visioen’ daarentegen, benadrukt de subjectiviteit en daarom het waarnemen van een gebeurtenis dat gewoonlijk niet zichtbaar is. Daaronder kunnen ‘fysieke visioenen’ vallen, als het waargenomen object gezien wordt met de ogen; ‘verbeelde’ visioenen (die zich alleen via de verbeelding manifesteren), of ‘intellectuele’ visioenen (die door middel van het denkvermogen worden waargenomen, zonder een zintuiglijke indruk achter te laten).

Past het fenomeen Medjugorje volgens u in de lijn van de belangrijke Mariaverschijningen zoals Lourdes, Fatima en Guadalupe?

Net als de door u genoemde plaatsen, die door de Kerk zijn erkent, kent Medjugorje een indrukwekkende stroom pelgrims die daar komen bidden, bekering zoeken of hun geloof vernieuwen. Ik was zelf zeer onder de indruk met de vele biechtgelegenheden toen ik Medjugorje bezocht in 1985. Iemand vertelde me: “Mijn laatste biecht was voor de Tweede Wereldoorlog.” Een relatief groot aantal religieuze roepingen zijn aan de pelgrimsplaats, de geloofsgemeenschap en het gebedsleven van die plekken verbonden.

Aan de andere kant zijn er duidelijke verschillen. Daaronder zijn de visioenen en wonderen die de Kerk als geloofwaardig bestempeld. In Gaudalupe waren er vier verschijningen van Maria (9-12 december 1531), die geloofwaardig werden door één van de grootste wonderen in de Kerkgeschiedenis, namelijk de afdruk van een afbeelding van Maria op de mantel van de ziener. In de daaropvolgende tien jaar bekeerden acht miljoen indianen zich. The authenticiteit van de verschijningen werd in 1566, na een kanoniek proces, erkend en de ziener werd in 2002 heilig verklaard. In Lourdes werden achttien Marieverschijningen geteld die in een half jaar plaatsvonden (11 februari tot 16 juli 1858).De boodschappen van die verschijningen handelden over gebed en boetedoening. Vanaf het begin werden ze geloofwaardig door wonderen, die een diepgaan medisch en kerkelijk onderzoek doorstonden. De erkenning door de bisschop (1862) hield verband met de persoonlijke geloofwaardigheid van de ziener, Bernadette Soubirous, die na haar ontmoeting met de Moeder van God in een klooster intrad en in 1933 heilig werd verklaard. De gebeurtenissen van Fatima bestonden uit zes verschijningen van Maria (mei tot oktober 1917), die vooraf werden gegaan door drie verschijning van engelen (1916), en werden voortgezet door verschijningen aan de zieneres Lucia in Pontevedra (1925-26) en Tuy (1929-1930). Het wonder van de zon in Fatima (13 oktober 1917) vond plaats voor ongeveer 50.000 mensen. De Mariaverschijningen van 1917 werden als geloofwaardig erkend in 1930, en de boodschappen aan Lucia in Pontevedra en Tuy in 1939. Twee van de zieners (Francisco en Jacinta, die als kinderen stierven) werden in 2000 zalig verklaard, en het heiligverklaringsproces van de kortgeleden gestorven Zuster Lucia begon in 2008. Dus Guadalupe, Lourdes en Fatima onderscheiden zich door een zeer beperkt aantal Mariaverschijningen, door een duidelijke boodschap, door de heiligheid, door de Kerk erkend, van de zieners, en door de indrukwekkende bevestiging op basis van duidelijke wonderen.

In tegenstelling tot deze plaatsen, is Medjugorje heel anders: het aantal zogenaamde verschijningen moet inmiddels ruim 40.000 zijn: de boodschappen zijn met name talrijk en werpen een aantal kritische vragen op; over de geloofwaardigheid van de zieners hangt een donkere schaduw van een bewezen leugen; een wonder dat door de Kerk werd erkend heeft nooit plaatsgevonden; de wondertekenen die de zieners voorspelden als bevestiging van Medjugorje hebben nog niet plaatsgehad. De Portugese Kardinaal Saraiva-Martins, jarenlang prefect van de Congregatie voor Heiligverklaringen, kreeg kortgeleden gevraagd naar de overeenkomsten tussen Medjugorje en Fatima. Hij gaf zijn mening als volgt: terwijl de herderskinderen van Fatima zich nederig gedroegen en kozen voor stilte zijn deze waarden niet zo duidelijk in Medjugorje; Zuster Lucia ging het klooster in, geen van de zieners van Medjugorje heeft het gewijde leven gekozen [één van de zieners trouwde in plaats daarvan met een Amerikaans model; dit is natuurlijk geen zonde, maar het is ook geen bijzonder teken van een bovennatuurlijke invloed door de Mariaverschijningen]; Zuster Lucia schreef de geheimen die Maria haar toevertrouwde op, terwijl de zieners van Medjugorje ze voor zichzelf houden. “Nee, ik zie geen overeenkomsten tussen Fatima en Medjugorje”(www.papanews.it, 15 januari 2010).

Veel mensen beschouwen Medjugorje als het begin van hun bekering. Is er een theologische logica van “goede vruchten” waardoor de genade ervaren wordt of de gebeurtenis als authentiek kan worden beschouwd?

Goede vruchten alleen zijn nog steeds geen bevestiging van de bovennatuurlijke oorsprong van een visioen. In de medische wereld zorgt een placebo soms ook voor goede resultaten, maar toch is het geen medicijn op zich. En zelfs op plekken waar bedrog plaatsvindt of zelfs waar de duivel handelt, is het mogelijk dat de Goddelijke genade mensen bekeert en dat zij God vinden. In het bepalen van de bovennatuurlijke geloofwaardigheid van Mariaverschijningen moeten de vruchten verbonden zijn met een onderzoek van de gebeurtenis zelf en de bevestiging ervan door wonderen. En Medjugorje zijn er niet alleen goede vruchten, maar ook een hele reeks negatieve gevolgen die verbonden zijn met de verschijningen. Eén daarvan is de aanmoediging van twee Franciscaner broeders die door de ziener Vicka namens de ‘Gospa’ werden aangemoedigd zich af te zetten tegen de legitieme aanwijzingen van de plaatselijke bisschop aangaande hun pastorale activiteiten. Op de herhaalde aandrang van de ‘Gospa’ op ongehoorzaamheid (13 keer), reageerde de bisschop toentertijd, Bisschop Zanic, die in eerste instantie positief tegenover Medjugorje stond, heel begrijpelijk met een afwijzing.

In zijn reactie op het bezoek van Kardinaal Schönborn bracht Bisschop Peric de andere vruchten van dezelfde aandrang op ongehoorzaamheid onder de aandacht: Op dit moment zijn er in het Bisdom Mostar-Duvno negen voormalige Franciscanen die ontheven zijn van hun dienstwerk, maar die nog steeds doorwerken in overgenomen parochies als legale priesters; bepaalde Franciscanen nodigden in 2001 een Oud-Katholieke diaken uit, die zichzelf als ‘aartsbisschop’ voorstelde en ruim 700 jongeren ‘vormde’ in de overgenomen parochies, wat een diaken nooit legitiem kan doen; twee van de opstandige broeders nodigden een Oud-Katholieke bisschop uit Zwitserland uit met het verzoek hen tot bisschop te wijden, iets wat de Oud-Katholieke bisschop trouwens afwees. Twee broeders die nauw betrokken waren bij het begin van het Medjugorje-gebeuren, zijn door de Kerk gedisciplineerd: Jozo Zovko (de zielzorger tijdens de eerste maanden van de verschijningen, juni-augustus 1981) was door zijn superieuren verboden om nog enig contact te hebben met Medjugorje; Tomislav Vlasic, die van 1981 tot 1988 in Medjugorje werkte, werd in 2008 van zijn priesterlijke taken door de Heilige Stoel. De Congregatie voor de Geloofsleer gaf onder andere als reden van overtreding van het zesde gebod, vergroot door zogenaamde ‘mystieke redenen’. De broeder had in feite, op aanwijzingen van de ‘Gospa’ en de ziener Marija Pavlovic, een ‘mystiek huwelijk’ gesloten met een dame uit Duitsland binnen een gemengde religieuze gemeenschap. Deze ongewone verbintenis tussen persoonlijke neigingen en mystiek heeft een verdere achtergrond: in 1976, en dus voor zijn betrokkenheid bij Medjugorje, verwekte de broeder een kind bij een zuster in een gemengde ‘Franciscaanse gemeenschap’, stuurde haar met vrome waarschuwingen naar Duitsland en ontkende zijn vaderschap. Deze zaak werd in 1984 bekend bij Bisschop Zanic en Kardinaal Ratzinger. Vlasic zelf bracht de ‘woorden van wijsheid’, tot hem gesproken tijdens een charismatische conferentie in Rome (6 mei 1981), mee naar Medjugorje: Vrees niet, ik zal je mijn Moeder sturen.” Een Ierse charismatische dame stelde dat stromen van leven water vanuit Vlasic zouden stromen. De invloed van zo’n figuur op de beginperiode van Medjugorje leidt tot een groot aantal kritische vragen. Serieuze morele aantijgingen zijn er ook tegen Zovko, de zielzorgen van de eerste maanden en lang spiritueel vertrouweling van de groep zieners. (E.M. Jones, The Medjugorje Deception, 2001).

Medjugorje word vaak voorgesteld als een oase van vrede tijdens de burgeroorlog in de jaren ’90. Maar toch zijn er ook ongemakkelijke feiten die dit beeld verstoren. Toen de opbrengst van de pelgrimages in 1992 zakte, doken er in de pers verhalen op over een gewelddadig conflict tussen drie familieclans die met de pelgrimstochten werkten. Tijdens een ‘opschoningsactie’ werden ongeveer 140 bewoners van Medjugorje gedood, en 600 anderen moesten vluchten. “Dit werd voor de buitenwereld allemaal geheimgehouden, omdat het uiteraard niet in overeenstemming kon worden gebracht met het geloof in de Koningin van de Vrede (R. Franken, “A Journey to Medjugorje“, 2000, p, 45). Er zijn dus niet alleen maar goede vruchten van Medjugorje.

Ziet u de genade van God aan het werk in Medjugorje?

Als mensen zich bekeren, goed bidden, de sacramenten ontvangen en hun Christelijk leven hernieuwen, dan is de genade van God zonder twijfel aan het werk. Dat geldt voor iedere plek ter wereld en zeker ook voor Medjugorje.

Welke criteria zijn bepalend, vanuit het oogpunt van de Kerk, voor de erkenning van het bovennatuurlijke karakter van de verschijningen?

Een verschijning kan alleen als bovennatuurlijk worden beschouwd als het met zekerheid is uitgesloten dat natuurlijke invloeden of verstoring door de duivel verantwoordelijk zijn. Deze dingen moeten worden onderzocht: (1) De zieners: zijn zij geestelijk gezond? Zijn illusie, suggestie en hallucinatie uitgesloten? Zijn de zieners oprecht en moreel eerlijk? Hebben ze een grotere hartstocht in hun geloofsleven dan voor de verschijningen? Zijn ze getrouw en nederig naar de competente vertegenwoordigers van de Kerk? Geestesziekte, leugens, immorele daden in verband met de visioenen en een gebrek aan nederigheid zijn zeer negatieve criteria. Dan komen er andere vragen naar voren. (2) Over de inhoud van de verschijningen: komen ze overeen met het Katholieke geloof? Zijn sommige van de uitspraken vreemd of God onwaardig? Profetieën moeten, om als bovennatuurlijk bewezen te worden, referen aan toekomstige gebeurtenissen die afhankelijk zijn van menselijke vrijheid of van de geheimvolle handelingen van God. Een ander positief criterium is de onthulling van geheimen van het menselijk hart. Ook belangrijk zijn (3) de gevolgen van de gebeurtenis, waaruit de goedheid van hun oorsprong blijkt (verg. Mat 7, 15-20). Echte verschijningen sterken de ziener in goedheid, bovenal in nederigheid en geduld, terwijl valse openbaringen trots en ongehoorzaamheid voortbrengen. Het bepalende criterium (4) is het wonder, dat een onbetwistbare band moet hebben met de verschijning.

Kan de duivel ook wonderen bewerkstelligen?

Een wonder, begrepen als de onbemiddelde interventie van God in de objectieve wereld, is als zodanig te bewijzen wanneer het de krachten van schepsels te boven gaat. De wederopstanding van de doden is één van de duidelijkste voorbeelden hiervan. Het is niet gemakkelijk deze te onderscheiden van de ‘wonderen’ van kwade geesten, wiens kracht de menselijke machten te boven gaan. Als geschapen wezens is het voor hen simpelweg onmogelijk om een schepping uit het niets voort te brengen (dat hangt samen met oneindige macht). Ze kunnen ook geen voorspellingen maken die afhangen van de innerlijke vrijheid van de mens, omdat de duivel geen macht heeft over het diepste binnen van de mens. Dit wordt duidelijk bij gevallen van bezetenheid: de demon kan het lichaam van de bezetene overmeesteren, maar als ze via hem spreken tijdens het trauma van een exorcisme is het bewustzijn van de mens gewoonlijk ‘uitgeschakeld’. God weet, in tegenstelling, hoe de menselijke wil naar Zichzelf toe te trekken van binnen uit, zonder dwang.

Voor de duivel is het bijvoorbeeld geen probleem om beelden te laten huilen, gevoelens van extase en stigmata op te roepen, camera’s te beïnvloeden, mensen in tongen te laten spreken, of heerlijke geuren te produceren. Door middel van zijn uitgebreide kennis van de natuurlijke wereld kan hij ook, in beperkte mate, aanwijzingen over de toekomst geven, wanneer de invloed van al bekende factoren wordt uitgewerkt. Hij kan ook verborgen dingen, die een persoon niet bekend zijn (met uitzondering van de diepste geheimen van het hart), onthullen. Een bekend voorbeeld van het werk van de duivel in pseudo-mystieke zaken is bijvoorbeeld, in het zestiende-eeuwse Spanje, het leven van de religieuze zuster Magdalena van het Kruis (1487-1560). Vanaf haar vijfde had zij meer dan genoeg extases en visioenen. Ze verteld het verhaal dat Sint Dominicus en Sint Franciscus haar hadden voorbereid voor haar eerste Communie. Drie maanden voordat ze toestemming kreeg om de Eucharistie te ontvangen, ontving ze het al dagelijks, “op mystieke wijze”, waarbij ze het iedere keer uitschreeuwt. Op haar 17^e treedt ze in in het klooster van de Arme Clarissen in Cordoba. Ze ontvangt de stigmata en door helderziendheid weet ze verborgen voorwerpen te vinden. Bij haar eeuwige geloften zijn de zusters verrast door de langdurige aanwezigheid van een duif, dat als een teken van e Heilige Geest wordt gezien. Carlos I, de koning van Spanje, laat Magdalena onder andere de koninklijke standaard en de kleding van zijn zoon Filip zegenen. Kardinaal Cisneros en vele andere prinsen van de Kerk zijn onder de indruk. Zelfs de Heilige Vader vraagt de Spaanse Claris persoonlijk om haar gebed. Slechts een paar contemplatieve tijdgenoten, zoals Sint Ignatius van Loyola en Sint Johannes van Avila blijven sceptisch. Hun twijfels worden bevestigd als de Arme Clarissen vragen stellen bij het zwakke bestuur van hun superieur en een opvolger kiezen. De ‘wondernon’ krijgt dan last van stuipen. Als het exorcisme daarna een demonische aanwezigheid onthult, stelt de Inquisitie een zaak tegen Magdalena op. Ze getuigt dat ze in het jaar 1504 een veertigjarig pact met de duivel sluit, dat in 1544 op zijn einde liep. Haar paranormale krachten hield op. Nadat ze afstand had genomen van haar fouten, doet ze een aantal jaar boete en kan ze niet meer worden verkozen tot een positie in haar orde. Ze leidt een voorbeeldig leven tot aan haar dood. In ander woorden: de duivel kan de hoogste prinsen van de Kerk tientallen jaren voor gek laten staan. Zo’n voorbeeld als dit waarschuwt ons voorzichtig te zijn met de huidige gebeurtenissen.

Hoe bekijkt u de ‘boodschappen’ van de ‘Gospa?

Volgens het onderzoek van een Kroatische psycholoog en theoloog zijn de gepubliceerde ‘boodschappen’ “voornamelijk… eenvoudige teksten, oproepen tot vrede, gebed, boete en bekering, waarin de geest en het milieu van de zieners duidelijk wordt weergegeven”(I. Zeljko, Marian apparitions…, 2004, p. 315). Onder de zogeheten tien geheimen, waarvan de zieners alleen aanwijzingen hebben gegeven, noemen zij als bewijs van de Mariaverschijningen een blijvend en zichtbaar teken op de heuvel van de eerste verschijning. De vervulling van dit teken, aangekondigd in 1981, moet bijna dertig jaar later nog steeds gebeuren, in een scherpe tegenstelling met Guadalupe en Fatima, waar een duidelijk teken binnen het jaar na de verschijningen zelf verscheen (respectievelijk het beeld van de Moeder van God op de ‘tilma’ en het wonder van de zon). Dat diepgaande onderzoek identificeerde het filteren van de ‘boodschappen’ door de zieners of de priesters die bij hen betrokken zijn als een probleem. De problematische beweringen zijn vaak alleen bij kritische onderzoekers bekend door middel van obscure publicaties (deels alleen in het Kroatisch, Engels en Frans), en worden aan het bredere publiek onthouden.

Vooral in de beginperiode van het fenomeen waren er vele erg ongewone boodschappen. Volgens transcripties van bandopnamen van 30 juni 1981 meldden de zieners dat, volgens de ‘Gospa’, de verschijningen na drie dagen op zouden houden (op 3 juli), maar ze gingen door. Bij de zesde verschijning (29 juni 1981), kondigde de ‘Gospa’ de genezing van een vierjarig jongetje aan, dat echter nooit gebeurde. Verder informeerde de ‘Gospa’ (op 25 mei 1984) dat haat tweeduizendste verjaardag op 5 augustus 1984 zou vallen. Zou de echte Moeder van God een verjaardag voor zichzelf aankondigen, los van de datum van het liturgische feest ( 8 september)? Als de genoemde datum historisch juist was, dan zou Maria in het jaar 16 voor Christus zijn geboren. Daarom zou, vanwege de huidige kennis dat Christus’ geboorte in het jaar 7 voor Christus plaatshad, Maria ongeveer 9 jaar oud zijn geweest bij de geboorte van Christus. Naast leugens en vreemde dingen werden er ook foutieve leerstellingen gepresenteerd: De priester Vlasic schreef of 8 mei 1982, in de Kroniek van zijn hand, dat volgens de ‘Gospa’ de heiligen in de hemel daar niet alleen in de geest zijn, maar ook in het lichaam. Dit is de foutieve leer, die tegenwoordig veel voorkomt, maar die door de Kerk is veroordeeld, van de ‘wederopstanding der doden’ die de verwachting van de komende opstanding bij de Wederkomst van Christus onbelangrijk maakt. In andere woorden: naast meer dan genoeg catechetische dooddoeners die veel beter uitgewerkt voorkomen in de Bijbel en de Catechismus, bevatten de boodschappen onderdelen die een bovennatuurlijk oorsprong duidelijk tegenspreken.

Aanhangers en critici van Medjugorje noemen beide de langdurigheid van het fenomeen als een argument die hun standpunt ondersteund. Klopt dat?

Op zichzelf genomen zegt de duur van het fenomeen niets voor of tegen de echtheid van de verschijningen. In 2008 erkende de bisschop van Gap en Embrun de bovennatuurlijke aard van de Mariaverschijningen van Notre-Dame du Laus (zuidoost-Frankrijk), die plaatshadden van 1664 tot 1718, een tijdspanne van 54 jaar dus. Die ziener, 17 jaar oud aan het begin, zag de verschijning vier maanden lang iedere dag. Daarna had ze alleen af en toe mystieke ontmoetingen met Christus of met de Moeder van God. Er was behalve de vier maanden in 1664 geen regelmaat in de verschijningen zoals in Medjugorje. Zodra het buitengewone gegeven van verschijningen regelmaat wordt, zelfs normaal en dagelijks, en ‘maandelijkse boodschappen’ van de Moeder van God van te voren worden aangekondigd op de radio, dan leidt dat tot vragen. Een stortvloed aan boodschappen is typisch voor spiritistische gebeurtenissen zoals, bijvoorbeeld, de dertien delen van de Canadese ziener Marie-Paule Giguere, die de Franse theoloog Rene Laurentin, een groot voorstander van Medjugorje, goedbedoeld als geloofwaardig beschouwde (in de visioenen stelde de zieneres, die haar visioenen in een glazen bol zag, zichzelf voor als de reïncarnatie van de Moeder van God, die de kop van de slang onder haar voet vermorzelde en tijdens haar eigen leven nog heilig verklaard zou worden; één van haar zonen zou paus worden, en een ander ‘Onderwijzer van de Naties’; de beweging die Marie-Paule stichtte werd ondertussen door de Kerk veroordeeld; bg. J. Boufflet, Faussaires de Dieu, 2000, pp. 562-570). Tijdens deze aardse pelgrimstocht leeft de gelovige niet door te zien, maar door het Woord van God te horen. Alleen in de hemelse vreugde zal geloof vervangen worden door zicht.

In het beoordelen van een zo gevarieerd gebeuren als Medjugorje, slaagt de Kerk erin om de pastorale zorgen en Kerkrechtelijke zaken in balans te houden? Of is er uiteindelijk bovenal een dogmatische oplossing mogelijk?

Zolang het Kerkrechtelijk niet absoluut duidelijk is dat de Mariaverschijningen van Medjugorje niet bovennatuurlijk zijn (constat de non supernaturalitate), is persoonlijke pelgrimage toegestaan. Alleen pelgrimstochten door Kerkelijke instanties zijn verboden. Op het moment geldt het oordeel van de Joegoslavische bisschoppenconferentie van 1991 nog steeds, dat stelt dat een bovennatuurlijke oorsprong niet is vastgesteld (constat de non supernaturalitate). Dit houdt in dat het ‘bewijs’ dat door de vele aanhangers van Medjugorje als geloofwaardig wordt beschouwd (lichteffecten, genezingen, bekeringen) als niet overtuigend worden beschouwd. Daarnaast zei Bisschop Ratko Peric op 1 september 2007: “De Kerk, van onder tot boven, vanaf het begin tot nu, heeft meermalen duidelijk en consequent gesteld: non constat de supernaturalitate! In de praktijk betekent dit: pelgrimstochten zijn niet toegestaan, omdat die uitgaan van de bovennatuurlijke oorsprong van de verschijningen; er is geen schrijn voor de Heilige Maagd en er zijn geen authentieke boodschappen, openbaringen of ware visioenen! Dit is hoe het nu staat. Hoe het morgen al zijn? Dat laten we aan God en de bescherming van Onze Lieve Vrouwe.” Aldus de bisschop. Theoretisch is het oordeel nog open voor toekomstige erkenning (constat de supernaturalitate) of een uiteindelijke afwijzing (constat de non supernaturalitate). Maar tot die tijd blijft gelden wat de bisschop tijdens een homilie in Medjugorje, op 6 juni 2009, zei, en wat hij op zijn internetsite heeft staan: “De Kerk heeft de ‘verschijningen van Medjugorje’ niet erkend” (http://cbismo.com/index.php?mod=vijest&vijest=416; Il fenomeno di Medjugorje, 3a parte, Službeni vjesnik, 2/2009, pp. 190-194).

Voor de pastorale zorg is het van belang om de vernieuwing van het geloof, dat door de toestroom van pelgrims naar Medjugorje wordt gevoed, de wegen van de Kerk op te leiden, en aanhangers niet los te laten. Mariavolgelingen wordt aangeraden om zich te richten op betrouwbare profetische openbaringen, goedgekeurd en geaccepteerd door de hele Kerk, zodat ze zich bezig houden met, bijvoorbeeld, Guadalupe, Lourdes of Fatima. Twijfelachtige en duidelijk valse fenomenen moeten ook zo aangegeven worden. Daarom is het naar mijn mening niet voldoende om Medjugorje uit praktische overwegingen als ‘plaats van gebed’ aan te duiden zonder een oordeel te vellen over de gebeurtenis die aan de basis ervan liggen. De Duitse bisschoppen ageerden ook tegen deze benadering: niet erkennen van de ‘verschijningen’, gekoppeld met erkennen van de plaats als een officiële ‘schrijn’ (bijvoorbeeld aangaande Heroldsbach en Marienfried). Als een nieuwe onderzoekscommissie tot de conclusie komt dat bepaalde onderdelen die verbonden zin met de verschijningen tegen de authenticiteit daarvan spreken, dat vereist de liefde voor de waarheid dat dit in alle helderheid bekend wordt gemaakt en dat Katholieke Christenen duidelijk worden gewaarschuwd tegen ‘pelgrimstochten’. Dit principe geldt hier: “bonum ex integra cause; malum ex quovis defectu”  (Het goede komt van een onbeschadigde oorzaak; het slechte van een verstoring”). Als er rattengif in een drankje zit is het niet voldoende om te zeggen dat het maar twee procent strychnine in 98 procent water bevat: het hele drankje moet worden leeggegoten. Als de Kerk niet uiteindelijk zelf de blaar van Medjugorje doorprikt, dan zullen anti-Katholieke groepen dat met alle plezier doen. En dan wordt het geduld voor de aanhanger van Medjugorje een boemerang die de Kerk van binnenuit aanvalt, als de groepen die tot voor kort met de Bosnische ‘pelgrimsplek’ verboden waren zich, uiteindelijk gedesillusioneerd, tegen het geloof en de Kerk keren. En dat kan bewijs zijn dat de duivel de ‘goede vruchten’ als deel van zijn werk in Medjugorje beschouwt: als hij uiteindelijk een veel grotere schade aan de Kerk toe kan brengen. Pastorale liefde mag niet losstaan van de liefde voor de waarheid.